Socket AM4 Anakart Hurdaları, AMD tarafından 2016 yılında piyasaya sürülmüş ve Ryzen serisi işlemcilerle birlikte kullanıma sunulmuş modern bir anakart soketidir. Uzun yıllar boyunca pek çok masaüstü bilgisayarda kullanılan AM4 soketi, Athlon, Ryzen 3/5/7/9 ve bazı APU modelleriyle uyumlu olmuştur. Geniş bir işlemci desteği, DDR4 RAM kullanımı ve PCIe 3.0/4.0 gibi modern veri yollarıyla birlikte AM4, AMD tarihinin en uzun ömülü soket platformlarından biri olmuştur. Ancak AM5’in piyasaya sürülmesiyle birlikte AM4 anakartlar da yavaş yavaş hurdaya ayrılmaya başlamıştır.
AM4 Anakartlar Neden Hurdaya Ayrılıyor?
Bilgisayar teknolojisindeki gelişmelere paralel olarak, kullanıcılar daha hızlı, daha verimli ve daha fazla özellik sunan donanımlara yönelmektedir. AMD’nin AM5 platformuna geçişi, DDR5 belleklere destek, yeni mimariler ve daha fazla bant genişliği gibi nedenlerle, AM4 anakartlar ikinci plana düşmüştür. Teknoloji dünyasındaki bu dönüşüm, AM4 soketli anakartların da geri dönüşüme uygun atıklar arasına girmesine neden olmaktadır.
AM4 Anakartlarda Bulunan Geri Dönüştürülebilir Malzemeler
Socket AM4 Anakart Hurdaları, elektronik devre kartı (PCB) yapısı nedeniyle çok çeşitli metaller ve bileşenler içerir. AM4 anakartlar da bu açıdan geri kazanım için önemli kaynaklardır:
- Altın: Genellikle işlemci yuvası, RAM slotları, PCIe yuvaları gibi temas noktalarında mikron seviyesinde bulunur.
- Bakır: Tüm veri yolları, bobinler, VRM bölgelerinde yoğun şekilde kullanılır.
- Gümüş: Bazi lehim noktası ve kontak içlerinde yer alabilir.
- Alüminyum: Soğutucular ve bazı konnektör bölgelerinde bulunur.
- Nikel, Kalay, Kurşun: Lehım alaşımlarında ve bazı konnektörlerde kullanılır.
Ayrıca kart üzerinde bulunan entegre devreler, transistörler, kapasitörler ve bobinler de sökülerek ayrı olarak değerlendirilebilir.
Elektronik Atık Sorunu ve Geri Dönüşüm Gerekliliği
Elektronik atıklar, dünya genelinde hızla artan çevresel sorunlardan biridir. AM4 anakartların da dahil olduğu e-atıklar; toprağa, suya ve havaya zarar verebilecek tehlikeli bileşenler içerir. Bununla birlikte geri kazanılabilir metaller sayesinde çevresel zarar en aza indirilebilir ve ekonomik fayda sağlanabilir. 1 ton elektronik atıktan 300 gram altın, 1 kg gümüş, 200 kg bakır kazanmak mümkün olabilir. Bu nedenle AM4 anakartlar da ciddi bir potansiyel barındırır.
Geri Dönüşüm Firmaları İçin AM4 Anakart Hurdasının İşlenme Aşamaları
- Toplama: İkinci el bilgisayar firmalarından, tamircilerden, kurum hurda ihalelerinden veya toplama merkezlerinden edinilir.
- Ayıklama: Kartlar çalışır/bozuk, model/marka, fiziksel durum gibi ölçütlere göre ayrılır.
- Söküm: Değerli büyük çipler, soğutucular, portlar sökülerek ayrı satılabilir.
- Parçalama: Kart fiziksel olarak kırılır, öğütülür veya ezilir.
- Kimyasal/termal işlemler: Metal ayrıştırma tesislerinde özel kimyasallar veya yüksek sıcaklıkla altın, bakır vb. metaller ayrılır.
- Rafinasyon ve yeniden satış: Saf hale getirilen metaller, endüstride yeniden kullanılmak üzere satılır.
Türkiye’de ve Dünya’da Elektronik Geri Dönüşüm Sektörü
Türkiye’de e-atık geri dönüşümü, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yetkilendirilen firmalar aracılığıyla yapılmaktadır. Bu firmalar, toplama-ayırma-geri kazanım süreçlerini kontrol altında tutmakla yümeklidir. Avrupa’da WEEE direktifleri sayesinde e-atıkların yüksek oranlarda geri dönüşüme kazandırılması teşik edilirken, Asya’da Hindistan, Malezya ve Tayvan gibi ülkeler parçalama ve metal rafinasyonunda lider konumdadır.
AM4 Anakart Hurdasından Ekonomik Fayda
Socket AM4 Anakart Hurdaları yaygın kullanımı sayesinde piyasada ciddi miktarda hurda birikmiştir. Bu da geri dönüşüm firmaları için devam eden bir hammadde kaynağı anlamına gelir. Ayrıca:
- Parça satışı: Soketler, chipset’ler, portlar ikinci el parça olarak satılabilir.
- Metal geri kazanımı: Özellikle altın ve bakır, piyasa fiyatlarına göre önemli getiri sağlar.
- Yurtdışı ihracat: E-atık ihracatı yasal düzenlemelere bağlı olarak ek gelir kalemi olabilir.
Yasal Mevzuat ve Sertifikalar
Türkiye’de 2012 yılında yürürlüğe giren “Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya (AEEE)” yönetmeliği, elektronik atıkların toplanması ve geri dönüşümü konusunda temel çerçeveyi çizmektedir. Bu kapsamda lisanslı toplama ayırma tesisleri kurulmalı ve geri kazanım prosesi bu mevzuata uygun şekilde yürütülmelidir. Ayrıca ISO 14001, ISO 9001 ve OHSAS 18001 gibi standartlar sektörde önemlidir.
Alternatif Değerlendirme Yöntemleri
Bazı Socket AM4 Anakart Hurdaları tamir edilerek ikinci el pazarında satılabilecek durumdadır. Ayrıca kart üzerindeki portlar, konnektörler veya LED bölgeleri DIY (Kendin Yap) projelerde, modlama, robotik veya eğitim setlerinde kullanılabilir. Bazı sanatçılar elektronik atıklardan heykel, tablo gibi sanat eserleri de oluşturmaktadır.
AM4 anakartın geri dönüşüme uygun olduğunu nasıl anlarım?
Anakart çalışmıyorsa, yanmış veya çok eskiyse genellikle hurda sınıfındadır. Ancak çalışan kartlar ikinci el olarak değerlendirilebilir.
Hurdasından en fazla gelir hangi yolla elde edilir?
Altın ve bakır geri kazanımı için lisanslı rafinasyon işletmelerine toplu satış en kârlı yoldur.
Evde geri dönüşüm yapabilir miyim?
Tehlikeli kimyasallar nedeniyle profesyonel tesisler dışında geri kazanım yapmak tehlikelidir ve yasal değildir.
Socket AM4 anakartlar, AMD Anakart Hurdaları dır, teknolojik gelişmelere paralel olarak hurdaya ayrılmakta ve geri dönüşüme kazandırılmaktadır. Geri dönüşüm firmaları için AM4 platformu, sürekli bir elektronik atık kaynağı olarak hem ekonomik hem çevresel açıdan büyük potansiyel taşır. Doğru ayrıştırma, mevzuata uygun işleme ve ileri düzey geri kazanım teknikleri sayesinde bu potansiyel maksimum verimlilikle değerlendirilmelidir.